29-10-2020
Verwelkoming 14:00 - 14:20
Leen van Dijck, Voorzitter KANTL (spreker)
Frans Boenders, Covoorzitter Academisch Cultureel Forum (spreker)
Multatuli in Vlaanderen 14:20 - 14:50
Philip Vermoortel, KU Leuven en Multatuli Genootschap (spreker)
Hoewel Max Havelaar in 1860 uitgegeven is en bovendien in Brussel geschreven was, heeft het tot 1865 geduurd voor Vlaanderen Multatuli ontdekte. Dat was te danken aan Julius de Geyter, die zich meteen ontpopte tot een volbloed Multatuliaan en al zijn vrienden bijna gedwongen heeft om Multatuli te lezen.
Het is ook dankzij De Geyter dat Multatuli op het einde van de jaren 1860 een aantal keren als spreker opgetreden is in Vlaanderen. Telkens met daverend succes. De Vlaamse vrienden nodigden hem niet alleen uit, maar steunden hem ook financieel. Zo groeide in hem de hoop dat hij in Vlaanderen een nieuwe toekomst zou kunnen uitbouwen. Helaas bleek die hoop ongegrond en de ontgoocheling was dan ook groot. Niettemin is Multatuli met De Geyter blijven corresponderen tot aan zijn dood en ook aan andere Vlamingen heeft hij openhartige brieven geschreven die waardevol blijven voor de kennis van Douwes Dekker als mens en van Multatuli als schrijver.
Voordracht uit Max Havelaar: "De redevoering tot de hoofden van Lebak" 14:50 - 15:05
Mark Eyskens, Covoorzitter Academisch Cultureel Forum (spreker)
Pauze 15:05 - 15:15
Klokkenluider over institutioneel racisme en seksisme. Multatuli houdt ons ‘woke’ 15:15 - 15:45
Elsbeth Etty, Literair criticus, columnist (spreker)
Wat is de betekenis van Multatuli’s gedachtengoed in het huidige discours over ons slavernij- en koloniale verleden? De negentiende-eeuwse klokkenluider analyseerde slavernij en koloniale overheersing als wat we nu ‘institutioneel racisme’ noemen. Zelf vergeleek hij zijn aanklacht tegen koloniale misstanden (Max Havelaar) met die van Harriet Beecher Stowe tegen slavernij (De Hut van oom Tom).
Het slot van Max van Havelaar waarin Multatuli Koning Willem III verantwoordelijk houdt voor het mishandelen en uitzuigen van ‘meer dan dertig miljoenen onderdanen’ in Nederlands-Indië’ heeft de zelfde strekking als het verwijt van de huidige beweging Black Lives Matter die het institutionele racisme van de overheid blootlegt en aanklaagt.
De term seksisme bestond nog niet in de negentiende eeuw, maar Multatuli benoemde als een van de eersten de systematische onderdrukking van vrouwen op alle gebieden van het leven en analyseerde de oorzaken ervan. Wegens zijn baanbrekende ideeën over seksuele bevrijding was hij de held van negentiende- en twintigste-eeuwse feministen. De 21ste-eeuwse #MeToo-beweging heeft echter alle reden kritische kanttekeningen te plaatsen bij Multatuli’s gedrag jegens vrouwen en meisjes.
Maar ondanks de (al dan niet anachronistische) kritiek op Multatuli’s denken en doen, blijft recht overeind dat hij ons ‘woke’ houdt in een tijd waarin alle kwesties waarover hij als geen ander de klok luidde weer prominent de agenda staan.
Waarom Brussel? Hoe Multatuli zijn Max Havelaar schreef. 15:45 - 16:15
Dik van der Meulen, Multatulibiograaf (spreker)
In het najaar van 1859 schreef Eduard Douwes Dekker in de onwaarschijnlijk korte tijd van drie weken zijn Max Havelaar. Rond die tijd koos hij ook zijn schrijversnaam Multatuli. In zijn voordracht gaat Multatuli-biograaf Dik van der Meulen in op de ontstaansgeschiedenis van de meest invloedrijke roman uit het Nederlandse taalgebied, en op de vraag waarom dit boek juist in Brussel werd geschreven.
Het pak van Sjaalman als blauwdruk: Van Max Havelaar tot Woutertje Pieterse 16:15 - 16:45
Jacqueline Bel, Multatuli-leerstoel VU Amsterdam (spreker)
Multatuli maakt in zijn werk regelmatig gebruik van lijsten. De bekendste lijst uit de Nederlandse literatuur staat in de Max Havelaar, Multatuli’s beroemde roman uit 1860: het gaat om ‘het pak van Sjaalman’, een opsomming van 147 sterk uiteenlopende onderwerpen die variëren van ‘het Sanskrit als moeder der germaansche taaltakken’ waarmee de lijst begint tot ‘de wapenen der zwakkere diersoorten’, het laatste onderwerp dat genoemd wordt. Maar daartussenin staan ook titels als ‘Over het recht van opstand by onderdrukking’, ‘Over de misdaden der Europeërs buiten Europa’, of ‘Over de schoonheid der vrouwen te Nîmes en te Arles…’
Een andere bekende lijst in Multatuli’s werk wordt gevormd door de reeks Ideeën, die Multatuli tussen 1862 en 1877 publiceerde in zeven delen. Idee één is bijvoorbeeld: ‘Misschien is niets geheel waar en zelfs dat niet.’ Andere ideeën zijn weer langer vormen soms samen een hele (zij het onvoltooide) roman Woutertje Pieterse.
Die lijsten roepen de volgende vragen op: Wat doet ‘het pak van Sjaalman’ in de Max Havelaar? In hoeverre hangt deze lijst samen met Multatuli’s andere werk? En is de lijst bruikbaar als onderzoeksinstrument?
Praktisch
29 oktober 2020 om 14 uur.
Online evenement vanuit het Paleis der Academieën in Brussel.
U kunt zich vooraf inschrijven via de KVAB en ontvangt dan een link waarmee u alles digitaal kan volgen.
Deel deze pagina